Тахан Гӏалгӏайче чакхъяьлар 1944-ча шера гӏалгӏай халкъ Казахстанеи Юкъерча Азеи ӏодахьийтара 74 шу дизара хета яь мероприятеш. Цу денна хета яь митинг хилар Дагалоацамеи сийлени мемориале халкъаш мехках дахаррахи репрессехи байнарашта хетаяьча «Ийсгӏала» оалача комплекса юххе. Акце дакъа лоацаш бар Гӏалгӏайчен Мехкада Евкуранаькъан Юнус-Бек, Гӏалгӏайчен Халкъа Гуллама председатель Йовлой Заьлмах, Правительства Председатель Гаьгенаькъан Руслан, депутаташ, общественни деятелаш, кагирхой а патриотически а боламий викалаш. Мероприятие дӏайолаеш дуӏадир. Митинге гулбеннача иттэзар саго цхьана дуӏадир 1944-ча шера къам мехках даккхар бахьан долаш байнараш Даьлагара бехаш.
«Гӏалгӏай халкъо ший дакъа лаьцад немецки гӏаьрахой тӏалатарах мохк лорабеча. Магӏалбике а юхерча юрташка а бахача наха гӏо-новкъостал даьд Цӏеча Эскара, Магӏалбикера а Шолжа-гӏалийтӏара а мехкадаьтта моастагӏчунга дӏакхоачарг доацаш. Вай дайи даьдайи Сийлахь-боккха Даьхен тӏом болча хана шоай тайпан цӏераш хувца а хувцаш лаьттаб Даьхе лораеш, шоай дезал а гаргалнах а Юкъерча Азеи Казахстанеи ӏобохьийтача хана», – аьлар Парламента спикер волча Йовлой Заьлмаха, митинге ше къамаьл деча хана. 1944-ча шера февраль бетта 23-ча дийнахьа Юкъерча Азеи Казахстанеи ӏобохьийтаб 91 эзар совггӏа саг гӏалгӏа, «Даймохк бехкаб оаш», аьнна боаца бехк ӏотӏа а билла. Ӏобахьийтача моцалах, шелалах, лазарех ахаш гаргга нах байнаб.
Халкъа денал дохаде маганзар 13 шера адамашта ла хала долча хьалашка эзача ӏазапа. «Ӏобахьийта шоаш болаш, – аьлар Йовлой Заьлмаха, – хийрача мехка шоаш болашг ӏалгӏаша диц динзар шоай лаьтта, йиц йинзар шоай гӏалаш. Нийсхо меттаоттаргхиларах, къамах харцъяь ккха цӏи тӏера дӏаяргхиларах тешаш дар къам, хӏаьта цу тешамо низ лора вай даьшта халонашта духьалъовтта, шоаш цӏа боагӏаргхиларга дог дахаторо а лора». Цо белгал дир, хьалхарча дийнахьаГӏалгӏайчен Мехкада Евкуранаькъан Юнус-Беки Москве бахаш бола гӏалгӏайи «Дагалоацама пен» яхача мемориале хинналга, сталински репрессех байнарий сий деш.
Наьсаре хиннача дагалоацама митинга доакъашхоша белгал дир, мел халонаш хиннаяле а нах шоай эзделах ца бехалга, цар шоай мотт а бӏаьшеренашкара хьадоагӏа ӏадаташ а лорадаьлга. Гӏалгӏашта ца боха гӏо дир цигача даьхача кхы дуккхача халкъий викалаша: эрсаша, казахаша, киргизаша. Халкъ ӏодахийтача хана хинна халонаш йицъе йишяц, уж ювца еза, цхьабакъда, иштта дувца деза Сийлахь-боккхача Даьхен тӏемтӏа масса фронташка майра а духьалъотташ а тӏом беш хиннача вай мехкахойх. 90 эзар саг волча Гӏалгӏайчера 22 эзар гаргга саг хиннав тӏемтӏа дакъа лоацаш. Хӏаьт ацарех 3 эзар совггӏа саг шоай лоӏамагӏа бахаб тӏемтӏа.
