Вайх дӏакъаьстараш вайна дага мел боагӏача хана ноахалашта юкъера бувзам дийна хургба. Гӏалгӏайчен таханарча исторе ший къаьстта йола моттиг дӏалоацаш я1992-ча шера гуррахьа хиннача хатарах байнараш дагабохара Мемориал. Наьсарен уллув еттай из. 1992-ча шера гуррахьа Буро тӏа боабаьраш ба укхаза дӏабехка боахкараш. Цул совгӏа, укхаза хул 1944-ча шера Сталина амарах вай гӏалгӏай халкъ мехках даккхар дагалоацаш деш дола сагӏаш, дуӏаш, деша мовлаташ, и. кх. дӏ. а. Массехк ди кхыдаьлча из хатар хинна 74 шу дузаргда.
Мемориальни комплекса доазон тӏа долаш да маьждиг, бусалба динца дувзаденна кхыдола гӏулакхаш кхоачашдира эша гӏишлош, бехк боацаш боабаьрий кашамаш.
Укхаза хӏара денна дукха адам хул, цхьабакъда, массаза лостам болаш а цӏена а я Мемориала коа тӏа. Хӏана аьлча, укхазарча болхлоша шоаш бу лостам, каст-каста белхий а бу укхаза.
Гӏалгӏай халкъ ӏодахьийта аргӏанара шу дузаш Мемориала доазон тӏа лостам беча шоай вӏаштӏехьдоала гӏо де лаьрхӏар Халкъа Гуллама Кагирхой совета доакъашхоша. Кагийча наха дагадеха дика а хоза а гӏулакх хьаллаца лаьрхӏар Парламента кулгалхоша. Волонтерашта вӏаштӏехьдаьккхар мел эшар: белаш, новраш, кулгахйоахкоргаш, нувхаш ӏочуйохка пакеташ, машенаш.
Болх боацаш цхьаккха а висанзар. Мехкараша лостам бир мемориала коа, кагийча наха лоа а дӏадаьккхар, муръенна гаьнаш а дӏаяьхар, коара гӏишлош а кулг теха меттайоалайир.
«Вайна хӏаранена ховш да вай халкъ ӏодахьийтача хана вай боккхийча наха тӏаэтта ӏазап. Из вай исторе халагӏчарех цхьа оагӏо я, хӏаьта вайх хӏаране декхар да из дагалоацам лорабе», – йоах Парламента Аппарата къонача болхлоша.
Де деза белхаш даь даьлча, Парламента Кагирхой совета доакъашхоша дуӏа дир ӏобахьийтача байнараш Даьлагара бехаш, иштта Гӏалгӏай Мехка машар хилар дехаш.
