Парламента Йоккхача зале хилар ялхлагӏча созыва Гӏалгӏай Республика Халкъа Гуллама ткъаь иттлагӏа заседани. Из заседани хетаяьяр февраль бетта 27-ча денна – цу дийнахьа 1994-ча шера тӏаийцай Гӏалгӏай Республика Конституци.
Парламента председатель волча Йовлой Заьлмаха белгалдир цу дийнахьа республика Керттера закон тӏаийца ца ӏеш, Парламента хьалхара созыв хержалга а Гӏалгӏай Республика Президента хоржамаш хинналга а.
Депутаташта хьалхашка къамаьл дир Гӏалгӏай Республика Конституционни Суда Председатель волча Гаьгенаькъан Аюпа. Цо белгалдир, Конституци тӏаэцар боккъонца исторически лоархӏам болаш долга, хӏана аьлча гӏалгӏай къаман хьалхагӏа вӏалла а хиннадац цу тайпара документ.
«Конституци – из паччахьалкхен эггара лоархӏамегӏа йола атрибут я. Российски Федераце Конституце тӏа ӏояьздаь латт, республика статус белгалъераш Российски Федерацен Конституции республика Конституции я аьнна. Цу шин документо белгалду вай республика бокъон хьал. Гӏалгӏай Республика ӏаьдала органий система белгалъер, Гӏалгӏай Республика конституционни лардаш белгалъер, гражданина керттера бокъонаши моаршалонаши белгалъер, Российски Федерацен Конституцеца цхьана вай Конституци а я», – аьлар Гаьгенаькъан Аюпа.
Конституционни Суда Председатела яхачох, 24 шу хьалха хиннар гӏалгӏай халкъанна керттера хилар, цу дийнахьа хьахержар бокъо йола (легитимни) паччахьалкхен ӏаьдала органаш. Конституци ма йий вай паччахьалкхен лард белгалъер а йоллар а, цудухьа лоархӏаме да ӏаьдала органий болхлой а гражданаш а Конституци лоархӏаш хилар, из лораеш хилар.
Гаьгенаькъан Аюпа хоам бир депутаташка Конституце Денна хетаяь мероприятеш кийчъеш хиларах, хӏаьта таханара заседани цу мероприятей юхьиг лархӏа мегаргья, аьлар цо. Вай республике февраль бетта 27-гӏа ди 2011-ча шера денз Гӏалгӏай Республика Конституци тӏаэцара ди санна дездеш да, Гӏалгӏайчен Мехкадаь Указо белгалдаьчча тайпара.
«Доккха маӏан долаш да вай халкъ ӏодахьийта 50 шу даьнначул тӏехьагӏа воай республика хьа а яь, 1994-ча шера февраль бетта воай Конституци вай тӏаэцар. Цу хӏаманца вай дӏахьекхар кхыча халкъашта а дерригача дуненна а воай паччахьалкхе хила бокъо йолаш а могаргдолаш а вай долга, воай паччахьалкхе чӏоагӏъе а дегӏакхувла а могаргдолаш воаш долга», – аьлар Аюпа.
Ший къамаьл чакхдоалаш Гаьгенаькъан Аюпа даькъалбийцар депутаташ Конституце Денца, Гӏалгӏай Республика Конституци яхийла ер дуне мел латтача хана, аьнна ловца а баьккхар.
Ше автор вола «Конституционно-правовое развитие Ингушетии: история и современность» яха кинижкаш делар Гаьгенаькъан Аюпа совгӏата хӏара депутата. Цу кинижка тӏа я Гӏалгӏай Республика оттара а дегӏаахара а исторе хьакъехьа йола очерк, Гӏалгӏайчен Конституце нормай лоацца анализ.
